Akademik kariyer karnesi: h-indeksi, i10-indeksi, g-indeksi

h-indeksi, g-indeksi ve i10-indeksi puanlandırma sistemleri, araştırmacıların yapmış çalışmaların objektif olarak değerlendirilmesini sağlarlar.

Akademisyenlerin yaptığı çalışmalardan elde ettikleri sonuçları bilimsel yayınlarda gösterirler. Bunlar bir anlamda o çalışmaların o yazarlara tescillenmesi diyebiliriz.

Bilimsel yayınlarda yararlanılan kaynaklar (diğer bilimsel yayınlar) o çalışma için destek niteliğindedir. Bilimin birikerek büyümesine katkı sağlar. Yapılan diğer çalışmaları bilimsel yayında kaynak olarak göstermeye atıf denir.

Bir araştırmacının başarı ölçümü bilimsel yayın sayısının fazlalığı ile hesaplamak doğru değildir. 50 yayını olup da çok az atıf almış bir araştırmacının, 10 yayını olup da onlarca atıf almış bir araştırmacıdan daha başarılı olduğunu söyleyemeyiz. Çünkü ortaya konulan yayınlar, diğer araştırmacılar tarafından ne kadar çok kullanılırsa (kaynak olarak kullanılırsa), o çalışmaların daha değerli olduğunu gösterir.

Bu tür karışıklıkların önüne geçebilmek için çeşitli puanlandırma sistemleri geliştirilmiştir.

Bilimsel yayınlarınızın okuyucular üzerinde ne kadar etkili olduğunu bilmek, bireysel olarak performansınızı görmenizi ve sayısal olarak değerlendirilmenizi sağlar. Böylece bu puanlama sistemleri ile aynı alandaki araştırmacılarla objektif bir şekilde karşılaştırma yapmanızı sağlar.

Akademik puanlama sisteminin bazı yararları şöyledir;

• Araştırmacıların sergilediği performansların belirli bir standardizasyona bağlanması, araştırmacının alanındaki diğer araştırmacılarla karşılaştırabilirsiniz. Örneğin, h-indeksi genel anlamda akademik pozisyonlarda işe alım süreçlerinde önemli bir ölçüt olabilir. Akademik veya araştırma ödeneklerine başvuru yaparken de dikkate alınabilir.
• Çalışmalarınızın alanınızda değerli olup olmadığı hakkında bilgi edinebilirsiniz. Bilimsel yayınlarınızın diğer araştırmacılar tarafından kaynak olarak gösterilmiyorsa bunun sebeplerini araştırabilirsiniz. Araştırmanız okuyucular için alakasız mı? Seçtiğiniz bilimsel dergi yanlış mıydı? Bilimsel yayınlarınızda okuyucuyu yeterince etkileyemiyor musunuz? Bu gibi soruların cevaplarını bularak araştırma konularınızda ya da bilimsel makale hazırlamada iyileştirmeler yapabilirsiniz.

h-indeksi nedir?

h-indeksi J.E. Hirsch tarafından geliştirilmiş ve Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America dergisinde 2005 yılında “An index to quantify an individual’s scientific research output” başlığı altında yayınlanmıştır. Yazarların yayın ve alıntı sayılarına göre hesaplanarak araştırmacının üretkenliğini ortaya koyar.

Atıf sayısına göre azalan sıradaki yayın listesine dayanan bir hesaplama ile bulunur. h’nin değeri, listedeki N veya daha fazla alıntı içeren makale sayısına (N) eşittir. Çok alıntı yapılan veya henüz alıntı yapılmamış makalelerin orantısız ağırlığını azalttığı için oldukça yararlı bir hesaplama sistemidir.

Daha basit anlatmak gerekirse, aşağıda görülen grafikteki gibi yayınlarınızın atıf sayısına göre sıralama yaptığınızda 45 derecelik açıya sahip kırmızı çizgide kesişen atıf sayısı ve makale sayısı üzerinden hesaplama yapılır. Aşağıdaki grafikte yazarın 45. makalesi 45 atıf aldığı için bu değer 45’tir.

Bu yazarın h-indeks değerinin 46’ya çıkarabilmesi için en az 46 atıf almış 46 bilimsel makalesi olmalıdır.

Kendi h-indeks değerinizi öğrenmek isterseniz, Scopus, Web of Science, Google Scholar gibi veri tabanlarından kendi profilinizi bulup öğrenebilirsiniz. Bu sitelerin kullandıkları veri tabanları farklı olduğu için hesaplayacakları değerler de farklılık gösterebilir.

i10-indeksi nedir?

i10-indeksi Google Scholar tarafından bulunan ve hesap açmış kişiler için gösterilen bir akademik puanlama türüdür.

Bu puanlamada yazarın sadece 10 ve üzeri atıf almış bilimsel makaleleri değerlendirilmeye alınır. 10 ve üzeri atıf almış makale sayısı i10-indeksi değerini verir.

i10-indeksinin hesaplanması oldukça basit ve anlaşılırdır. Sadece Google hesabınız ile Google Scholar’a girip sol üstteki Profilime tıklayarak makalelerinizi ekleyebilir ve sağ taraftaki tablodan i10-indeksinizi öğrenebilirsiniz.

i10-indeksinin dezavantajı ise bu akademik puanlamanın sadece Google Scholar’da kullanılıyor olmasıdır.

g-indeksi nedir?

g-indeksi 2006 yılında Leo Egghe tarafından yazılmış “Theory and practise of g-index” makalesinde önerdiği bir akademik puanlama sistemidir.

g-indeksi hesaplamak için yazarın atıf almış makaleleri atıf sayıları azalacak şekilde sıralanır ve en yüksek atıf almış g adet makalenin toplam atıf sayısının, en az g² değerine sahip en büyük sayıdır.

g-indeksini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloya göz atabilirsiniz.

Yukarıdaki tabloda 4. kolonda makalelerin sıra sayısının karesi (Rank²) alınmaktadır. 5. kolonda ise atıf sayısına göre sıralanan makalelerin atıf sayıları her satırda eklenerek toplanmaktadır (Sum Citations). Toplanan atıflar (Sum Citations) 4. kolondaki sayıya (Rank²) eşit ya da daha yüksek olduğunda g-indeksi bulunmuş olur. Bu tabloya göre 6. sıradaki toplam atıf sayısı (36) sıralama sayısının karesini (6×6=36) yakın olduğu için g-indeksi 6’dır.

Leo Egghe g-indeksinin olumsuz yönünü ise şöyle açıklamaktadır: “Şimdiye kadar g-endeksiyle ilgili bulduğum tek dezavantaj, sonuçlarınıza ulaşmak için daha uzun bir sayı tablosuna ihtiyacınız olmasıdır!”

Diğer indeksler

h-indeksi, i10-indeksi ve g-indeksi en çok bilinen puanlama sistemleri olmasıyla beraber bunların dışında çok fazla kullanılmasa da çeşitli akademik performans puanlama sistemleri de geliştirilmiştir.

m-indeksi (m-quotient)

Yazarın h-indeks değerinin, yazarın yayınladığı ilk makale yılından itibaren geçen yıl süresinin oranını verir. Kariyerinin başında olan araştırmacılar için pek de kullanışlı bir yöntem değildir.

Erdős sayısı

Matematik alanındaki yazarların ünlü matematikçi Paul Erdős’e makale yazma uzaklık olarak verilmektedir. Bu sayı Paul Erdős için 0 iken, beraber makale yazdığı kişiler 1’dir. Paul Erdős ile ortak yayın yapmış kişiler ile ortak yazar olanlar ise 2’dir ve bu sayı bu şekilde bir ilişki halinde ilerler.

Merkez ve Otorite indeksleri (Hubs and Authority indices)

Biraz karmaşık bir hesaplama gerektirmektedir. Bir araştırmacının merkez (hub) puanı, çalışmalarına atıfta bulunulan yazarların puanlarının toplamıdır. Bir araştırmacının otorite (authority) puanı ise, araştırmacının çalışmasına atıfta bulunan yazarların merkez puanlarının toplamıdır.

tori-indeksi

Pepe, Alberto ve Kurtz, Michael J. tarafından 2012 yılında geliştirilmiştir (A Measure of Total Research Impact Independent of Time and Discipline). Bir akademisyenin tori-indeksi (total research impact), kendinden alıntıların kaldırıldığı alıntı makalelerinin referans listeleri kullanılarak hesaplanır. Her bir alıntı makalesinin katkısı, daha sonra alıntı makalelerindeki kalan referansların sayısı ve alıntı yapılan makaledeki yazarların sayısı ile normalleştirilir. Tori indeksi, araştırma makalelerinde ölçülen, başkalarının araştırmasına ayırdığı çalışma miktarı olarak tanımlanır.

riq-indeksi

Yine Pepe, Alberto ve Kurtz, Michael J. tarafından aynı makalede geçen riq-indeksi tori indeksinin kareköküne eşittir, ilk ve son yayın arasındaki zamana bölünerek 1000 ile çarpılır.

read-10 indeksi

Read-10 Kurtz vd. tarafından 2005 yılında yayınlanan “The Bibliometric Properties of Article Readership Information” makalede önerilmiştir. Araştırmacının son on yıl içinde yayınlanan tüm makaleleri için mevcut okuyucu oranıdır ve yazar sayısına göre normalize edilmiştir.

Bilgi paylaştıkça çoğalır.