Bilimsel dergilerde hakemlik
Bilimsel dergilerde hakemlik yapabilmek, alanınızda belirli bir birikime sahip olduğunuzu gösterir. Ne kadar çok hakemlik görevi yaparsanız hem alanınızdaki gelişmeleri görme fırsatı elde edersiniz hem de diğer araştırmacıların bilimsel makalelerindeki hataları görerek kendi yazacağınız makalelerde tecrübe edinmiş olursunuz.
Ben sıradan bir yüksek lisans / doktora öğrencisiyim, bana hakemlik görevi vermezler diye düşünmeyin. Hakemlik için yaş, statü değil tecrübeniz önemlidir! Ne kadar erken başlayabilirseniz sizin yararınıza olacaktır. Yayınlarınız çıktıkça hakemlik görevleri için sizinle iletişime geçmeye başlayacaklardır.
Genel olarak bir bilimsel makalenin yayınlanması aşaması şu şekilde işler;
- Araştırmacılar makaleyi tamamladıktan sonra bilimsel dergide yayınlanması uygun olup olmadığını öğrenmek için bilimsel derginin editörlüğü tarafından incelenmeye gönderirler.
- Editörlük, hakemlerden makalenin incelenmesi için yardım ister. Genel olarak, inceleme için üç hakem seçilir.
- Görevi kabul eden hakemler, gönderiyi inceler ve ardından incelenen bilimsel makale hakkındaki düşüncelerini dergiye sunar.
- Bu inceleme aynı zamanda hakemin makaleyi kabul edip etmeme konusundaki görüşünü de içerir.
Makalenin yazarlar tarafından revize edilmesi durumunda, hakemlerin gönderiyi birden çok kez incelemesi gerekebilir.
Bilimsel dergilerde hakemlik görevinin önemi
“Akademik kariyerin zorlukları arasında bir de başkalarının makalesi ile mi uğraşacağım?” diye düşünmeyin.
Bilimsel dergilerde hakemlik oldukça önemli bir görevdir. Sadece araştırmaları okumak ve onun hakkında fikirlerinizi belirtmek değildir. Bilimsel makaleyi inceleyebilmek için;
- çalışmanın dayandığı temelleri
- kullanılan metodolojiyi
- makalede sunulan sonuçların ve literatürde var olan araştırmaların
anlaşılması gerekmektedir.
Bilimsel dergilerde hakemlik görevi ile araştırmanızdaki boşluklara da odaklanabilirsiniz. Diğer araştırmacıların çalışmalarını gözden geçirerek, akademik çalışma için gerekli olan temel unsurları net bir şekilde anlamanız sizin araştırmanıza da yardımcı olacaktır.
Makalenizi yazarken, kendi bakış açınızın yanı sıra okuyucunun bakış açısını da dikkate almaya başlarsınız. Bilimsel makalelerde hakemlik yapmak, diğer çalışmaları incelerken bulduğunuz hatalardan kaçınmanıza yardımcı olacaktır.
Her araştırmacının alanındaki tüm dergileri okumak için yeterli zamanı olmayabilir. Bilimsel makalelerde hakemlik yaparak, en son araştırmalardan ve gelişmelerden haberdar olabilirsiniz. Bir makaleyi incelerken, hakem olarak, konuyla ilgili halihazırda literatürde mevcut olan araştırmaları da dikkate almalısınız.
Bunun dışında, makalede kullanılan referansları incelemeli ve bahsedilen bilgileri doğrulamak için farklı kaynaklara bakmanız gerekebilir. Kısacası, bilimsel dergilerde hakemlik süreci size bilgi tabanınızı genişletme olanağı sağlar.
Bilimsel dergide hakem olmak özgeçmişinize ekleyeceğiniz bir başlıktan çok daha fazlasını ifade etmektedir. Sizin profesyonel çalışmanızın kalitesini de artıracaktır.
Makale değerlendirmesi, alan hakkında derinlemesine bilgi gerektirir ve yapacağınız her işe büyük değer katacaktır. İnceleme sırasında gözden geçirdiğiniz makale ile rutin çalışmanız arasında bir bağlantı kuramayabilirsiniz, ancak bu süreç kesinlikle ilerideki projelerinize yardımcı olacaktır.
Örneğin, öğrencilerinize belirli bir konuyu öğretmeye yardımcı olabilir veya ilgilendiğiniz araştırmayı destekleyebilirsiniz. Her makale incelemesi ile profesyonel uzmanlığınızı iyileştirme potansiyeline sahip bir şeyi öğrenme fırsatı bulursunuz.
Bilimsel dergilerde hakemlik yapmak, akademik profilinize önemli bir değer kazandırır. Sizi saygın dergilerin editörlerine, tanınmış akademisyenlere tanıtma şansı verebilir. Akademik dünyaya hakkınızda bilgi vermek sizin için büyük bir fırsat yakalayabilirsiniz. Derginin yayın kuruluna veya diğer önemli toplantılarına davet edilebilirsiniz.
Kısacası, yakalayacağınız her fırsat profesyonel yeteneklerinizi geliştirmenize yardımcı olacaktır.
Bilimsel dergilerde hakemlik çeşitleri
Bilimsel dergilerde hakemliğin türü dergilerin yayın politikasına göre değişiklik göstermektedir.
Bilimsel makale değerlendirmesi üç tipte kategorize edilir;
- Tek-kör (Single-blind)
- Çift-kör (Double-blind)
- Açık inceleme (Open review)
Tek-kör hakem incelemesinde, hakemlerin kimlikleri açıklanmamaktadır. Ancak hakemler yazarların kim olduğunu görebilir.
Çift kör hakem incelemesinde ise hem yazarın hem de hakemlerin kimlikleri açıklanmaz. Böylece hakem ve yazar arasında iletişim kesilerek sürece etkisi ortadan kaldırılır.
Açık incelemede değerlendirmesinde ise yazar hakemlerin kim olduğunu bilir ve hakemler de yazarların kim olduğunu görebilir.
Bilimsel dergilerde hakemlik nasıl yapılır?
Bilimsel dergilerde hakemlik görevi alabilmek için ilgilendiğiniz dergilerin editörleriyle iletişime geçebilirsiniz. Uzmanlık olan alanınızdan bahsettiğiniz bir e-posta ve editörden profilinizi gözden geçirerek veritabanına dahil etmesini isteyebilirsiniz.
Bunun dışında Web of Science, hakem olarak gönüllü olmak için kullanabileceğiniz bir alternatiftir. Web of Science sitesinde profilinizde (yoksa profilinizi kolayca oluşturabilirsiniz) sol menüdeki Profile>My Records>Peer Reviews’e tıklayarak incelemelerinizi ekleyebilirsiniz.

Bu kısımda ister henüz yayınlanmamış makalelerin incelemesini (Pre-publication review) isterseniz de yayınlanmış makalelerin incelemesini (Post-publication review) ekleyebilirsiniz.
Bilimsel dergilerin editörleri buradaki profilinizi inceleyerek size hakemlik teklifi edebilir hatta yeterince etkili bir profiliniz olursa derginin yayın kuruluna davet bile edebilir.
Hakemlik görevi üstlenmek için kullanabileceğiniz bir başka yöntem ise Elsevier tarafından oluşturulmuş Review Hub kullanmaktır. Burada alanınıza uygun dergi seçip gerekli bilgileri girerek dergiye başvuru yapmanız gerekmektedir. Dergi tarafından profiliniz incelenerek hakemlik için uygun olup olunmadığınıza bakılır.

Aynı şekilde hakemlik görevlerinizi ORCID sayfanıza da ekleyerek yapmış olduğunuz hakemliklerin bilimsel dergilerin editörlükleri tarafından görülmesi sağlayabilirsiniz. Ancak bunu yapabilmeniz için hakemlik yaptığınız bilimsel derginin altyapısının bu ekleme için uygun olmalıdır. Onay vermeniz durumunda dergi tarafından hakemlik göreviniz ORCID profilinize eklenecektir.
Eğer ki yayınlarınız yeterince etkili ise zaten bilimsel dergilerin editörlerin gözünden de kaçmayacaktır. Çalışma alanınızdaki dergiler, yayınladığınız bilimsel makaleleriniz üzerinden zamanla sizinle iletişime geçmek isteyeceklerdir.
Bilgi paylaştıkça çoğalır.