Yüksek lisans nedir? Yüksek lisans nasıl yapılır?

Yüksek lisans (master), lisans eğitimini tamamlayıp belirli bir alanda kendini geliştirmek isteyenlerin aldığı eğitimdir.

Özellikle lisans eğitimini tamamlamak üzere olanlar ya da mezun olup da bir işte çalışanlar kariyerleri için (akademik kariyer ya da özel sektör olarak) lisansüstü yapmayı düşünürler. Bu eğitimi alabilmek için gerekli olan belirli başvuru şartları vardır. Bu şartları yerine getiren adaylar tezli veya tezsiz olarak yüksek lisans başvurusu yapabilirsiniz.

Yüksek lisans nedir?

Yüksek lisans (master) nedir? sorusunun cevabı olarak; lisans eğitimini tamamlamış, akademik kariyere ilk adımını atmak isteyen veya kendini belirli bir alanda geliştirip tecrübe edinmek isteyenler için lisansüstü eğitimin ilk aşamasıdır diyebiliriz.

İngilizcede usta anlamına gelen “master” kelimesi de Türkiye’de kullanılmaktadır. Türkiye’de tezli ve tezsiz olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir.

Tezsiz yüksek lisans nedir?

Tezsiz ile tezli yüksek lisans arasındaki fark, adında da anlaşılacağı üzere tez hazırlanmamasıdır. Tez yerine dönem projesi (kredisiz) hazırlanmaktadır. Ayrıca ders olarak lisans eğitimi sırasında almadığınız 3 dersi seçebilirsiniz.

Tezsiz yüksek lisans kaç yıl sorusunun cevabı olarak toplamda 1-1,5 yıl (2 ya da 3 dönem) sürmektedir diyebiliriz.

2020 yılında yapılan son güncelleme ile uzaktan öğretim yoluyla veya ikinci öğretim lisansüstü programı ile de yapılabilir.

Tezli yüksek lisans nedir?

Yüksek lisansınızı tez ile taçlandırmak isterseniz tezli yüksek lisans programlarına başvurmanız gerekmektedir. Genel olarak 2 dönem ders (1 yıl), 2 dönem de tez (1 yıl) olmak üzere 4 dönemde (iki yıl) tamamlanır. İhtiyaç olması durumunda dönem olarak uzatma yapılabilir. YÖK’ün hazırladığı Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği‘ne göre en fazla 2 dönem (1 yıl) daha uzatma yapılabilir.

Ancak YÖK tarafından 10 Haziran 2020 tarihinde olağanüstü durumlar için uzatmalara ek süreler verilmiştir:

Yükseköğretim kurumları tarafından, afet ve salgınlarda tez aşamasındaki lisansüstü eğitim öğrencilerine talepleri halinde bir dönem, afet veya salgının aşamasına göre tekrar başvurmaları durumunda bir dönem daha olmak üzere en fazla iki dönem ek süre verilebilir, verilen bu ek süreler azami süreden sayılmaz.

Yüksek lisans nasıl yapılır?

Yüksek lisans nedir? sorusundan sonra cevaplanması gereken soru: “Yüksek lisans nasıl yapılır?“.

Başvuru yapabilmeniz için bazı sınav sonuçlarınızın ve belgelerinizin olması gerekiyor. Başvuru yapacağınız enstitünün başvuru şartlarına bakarak hangi sınavlara girmeniz ve hangi belgeleri vermeniz gerektiğini bulabilirsiniz.

Başvurular tamamlandıktan sonra başvuranlar listelenir ve açılan kontenjan dahilinde baraj puanı geçenler başvuru yapmaya hak kazanır. Asil olarak seçilenler başvurusunu çekerse ya da başvuru yapmazsa yedekler arasından öğrenciler seçilir.

Ders döneminde belirli miktardaki AKTS kredisi değerindeki dersleri alırsınız. Bu dersleri başarıyla geçtikten sonra enstitüye tez önerisi verilir.

Tez dönemi boyunca teziniz hakkında çalışmalarınızı gerçekleştirirsiniz. Bu süre sonunda yapmış olduğunuz çalışmaların sonuçlarını tez savunma jürisi önünde sunarsınız. Jürinin onayını aldıktan sonra varsa jürinin önerilerini de dahil ederek tezinizi hazırlayıp enstitüde gerekli kontrolleri yaptırdıktan sonra tezinizin ciltli halini enstitünüze teslim ederek mezun olursunuz.

Tezsiz programda olanlarda ise sadece ders döneminin sonunda dönem projesini jüri önünde sunar.

Derslerinin seçimi, tez önerisi, tez savunması gibi süreçler hakkında detaylı bilgiler için danışmanınız ile ya da bağlı olduğunuz enstitü ile iletişime geçmeniz daha iyi olacaktır.

Yüksek lisans başvuruları için gereken sınav ve belgeler

Yüksek lisans başvurusu yapabilmeniz için bazı sınav sonuçlarına ve belgelere ihtiyacınız olacaktır. Gerekli sınav puanları ve belgeler üniversiteden üniversiteye göre değişiklik gösterebilmektedir.

Genel olarak üniversiteler tarafından başvurularda istenilen sınavlar ve belgeler şu şekildedir;

ALES (Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı)

Yüksek lisans (master) başvuru şartları Yükseköğretim Kurulu’nun Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği‘de belirtilmiştir.

Özetle başvuru yapabilmek için  lisans diplomasına ve başvurduğu puan türünde üniversitenin senatosu tarafından belirlenmiş ALES puanına (en az 55 puan) sahip olmaları gerekir.

Burada şu noktaya dikkat edilmesi gerekir; ALES’ten 55 puan almanız istediğiniz üniversiteye başvuru yapabileceğiniz anlamına gelmiyor. Çünkü yukarıda da belirtildiği gibi alt taban puan sınırına üniversiteler kendileri karar veriyor. Yani kimi üniversite ALES için en az 55 puan isterken, kimi üniversite 70 puan isteyebilir.

Bu yüzden ALES puanınızı ne kadar yüksek tutarsanız belirli sayıda açılan kontenjanlarına girme şansınız da artar.

Bunun dışında Güzel Sanatlar Fakültelerinin ve Konservatuvarın enstitülerdeki ana bilim ve ana sanat dalları için başvurularda ALES puanı aranmamaktadır.

Ön lisans mezunları yüksek lisans (master) yapabilir mi sorusunun cevabı ise 2 yıl daha eğitim alıp lisans eğitimlerini tamamladıktan sonra EVET.

Tezsiz yüksek lisans programlarında ise ALES puanı üniversitelerin inisiyatifine bırakılmıştır. Yani üniversite yönetimi dilerse başvurularda ALES puanı aramayabilir, ALES puanı istenildiği takdirde taban puan üniversitenin senatosu tarafından belirlenir.

Dil puanı

Dil puanı şartı YÖK’ün Yönetmeliği’nde yer almamaktadır. Bu da yabancı dil puanına gerek olmadan da başvuru yapabileceğiniz anlamına gelmektedir.

Ancak hemen sevinmeyin çünkü bütün üniversiteler için bu durum söz konusu değildir. Bazı üniversiteler başvurularda dil şartı istemektedir. Böyle bir şartın olması oldukça normaldir. Çünkü yüksek lisans boyunca bilimsel makale okuyabilmeniz, yazabilmeniz ve gerekirse uluslararası araştırmacılarla iletişime geçebilmeniz için belirli seviyede dil bilmeniz gerekecektir. Bu yüzden üniversiteler de sadece belirli bir dil puanının üstünü kabul etmektedir.

“Yabancı dil sınavından kaç puan almam gerekiyor?” sorusuna cevap vermek oldukça zordur. Bunun net cevabını başvuracağınız programın enstitüsü ile irtibata geçerek alabilirsiniz. Çünkü dil şartı üniversiteden üniversiteye sentao kararlarına göre değişmektedir.

Yurt dışında yüksek lisans (master) yapmayı düşünüyorsanız uluslararası geçerliliği olan dil sınavlarına girmeniz gerekmektedir. 

Genel not ortalaması

Başvurularda genel not ortalaması için YÖK tarafından hazırlanan Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’nde herhangi bir sınır belirtilmemiştir ancak bazı üniversiteler alt sınır koyabilir. Başvurmayı düşündüğünüz üniversitenin ilgili enstitüsü ile iletişime geçerek sizin genel not ortalamanızın yeterli olup olmadığını öğrenebilirsiniz.

Ayrıca genel not ortalamanız 4’lük veya 5’lik sistemde ise ve başvuracağınız enstitü sizden 100’lük sistemde not ortalaması istiyorsa (ya da tam tersi olacak şekilde-100’lük sistemden 4’lük ya da 5’lik sisteme) YÖK’ün belirlemiş olduğu eşdeğerlilik tablosundan (YÖK dönüşüm tablosu) genel not ortalamanızı bulabilirsiniz.

Mülakat

Yüksek lisans için başvuranlar arasından ön elemeden geçenler yazılı ve sözlü mülakata alınır. Mülakatın amacı adayın kendi alanında yeterli olup olmadığını ölçmektir. Mülakata girmeye hak kazananlar enstitüler tarafından açıklanacağı için ilgili enstitünün duyurularını takip etmesi oldukça önemlidir.

Diğer belgeler

Özgeçmiş (CV, Curriculum Vitae-hayat seyri olarak çevrilebilir) hazırlarken; katılmış olduğunuz projeler, seminerler, konferanslar, almış olduğunuz sertifikalar yer almalıdır. Bunlar özgeçmişinizi güçlendirir ve rakiplerinizden bir adım önde olmanızı sağlar. Kendiniz hakkında etkileyici bir paragraf yazmanız da özgeçmişinizi dikkat çekici hale getirecek ve başvurunuzun kabul edilme ihtimali artıracaktır.

Başvurularda niyet mektubu ve/veya referans mektubu da istenebilir.

Niyet mektubu tarafınızdan yazılan ve yapmış olduğunuz çalışmaları, sizi kabul etmelerinin sebebi ve kabul edilmeniz durumda yapmak istediğiniz çalışmaları içerir.

Referans mektubu ise size referans olacak kişi tarafından yazılan sizin hakkınızdaki düşünceleri içerir. 

Bu belgelerin örneklerini internet üzerinde bularak şablon olarak kullanabilirsiniz.

Özel öğrenci

Eğer ki ALES puanınız yeterli değilse özel öğrenci olarak yüksek lisansa başvuru yapabilirsiniz. En fazla iki dönem özel öğrenci olarak kalabilirsiniz. Özel öğrenci olarak başvuran kişi öğrencilik haklarından yararlanamaz ve belirli sayıda ders alabilir. Özel öğrenci başvuru tarihleri ve koşulları için ilgili enstitü ile irtibata geçmelisiniz.

Yüksek lisans ücretleri

Devlet üniversitesinde tezli yüksek lisans yapmak istiyorsanız ücretsiz olarak yapabilirsiniz.

Tercihiniz özel üniversite ise ücret ödemek zorundasınız. Ücretler üniversiteden üniversiteye hatta fakülteden fakülteye değişir. Bazı özel üniversitelerde belirli miktarlarda burs imkanı da bulunmaktadır.

Başvuru yapmak istediğiniz üniversitenin internet sitesini ziyaret ederek ödeyeceğiniz ücreti ve burs imkanlarını öğrenebilirsiniz. Ancak yine de özel üniversite ücretleri için bir aralık vermek gerekirse 15.000-200.000 TL aralığında diyebiliriz.

Tezsiz yüksek lisans ve uzaktan eğitim yoluyla yapılanların ücretleri devlet ve vakıf üniversitelerinde farklılık göstermektedir. Başvuru yapacağınız enstitünün internet sitesinden ya da bizzat irtibata geçerek öğrenebilirsiniz.

Yüksek lisans (master) ne işe yarar?

“Yüksek lisans nedir? ve Yüksek lisans nasıl yapılır?” sorularının yanı sıra en çok merak edilen bir diğer soru da “Yüksek lisans ne işe yarar?” sorusudur.

Yüksek lisans kimisi için vakit kaybı olarak görülürken, kimisine göre de kariyerleri için (akademik kariyer yapmak isteyenler, unvanını yükseltmek isteyenler) gerekli olmaktadır. Bunun kararını vermek tamamen çizeceğiniz yola bağlıdır.

Yüksek lisansta, ilgilendiğiniz bir konu hakkında araştırmalar yaparak konu hakkında derinlemesine bilgi sahibi olma fırsatı yakalarsınız. Böylece akademik kariyer yapmak istemeseniz bile belirli bir alanda uzmanlaşıp kariyeriniz için gerekli tecrübeye sahip olmuş olursunuz. Yönetici olarak işe alımlarda ya da üst seviyedeki pozisyonlar için yüksek lisanstan mezun olanlar bir adım öne geçebilmektedir. 

Sadece özel sektörde çalışanlar değil devlet kurumlarında üst kademelere yükselmek için lisansüstü eğitimi yapabilir. Eğer ki bir devlet kurumunda çalışıyorsanız bu tamamen çalıştığınız kamu kurumunun ihtiyacına göre ve amirinizin takdirine kalmış bir durumdur.

Akademik kariyer yapmak istiyorsanız yüksek lisans ilk adımınız olacaktır. Böylece araştırma görevlisi, öğretim görevlisi, okutman, uzman gibi kadrolara başvuru yapabilir daha sonra da doktoranızı tamamlayarak Doktor Öğretim Üyesi (eski adıyla Yardımcı Doçent Doktor) kadrolarına başvuru yapabilirsiniz. 

Alan dışı yüksek lisans yaparak dilerseniz başka alanlarda da eğitim alarak farklı alanlara yönelebilir ya da sahip olduğunuz bilgilere yenilerini ekleyerek  kendinizi geliştirebilirsiniz. 

Akademik kariyer için yüksek lisansa başlama konusunda kararsız kaldıysanız Akademik kariyere ilk adım atmak için gerekenleri okuyarak karar vermenize yardımcı olabilir. 

Lisansüstü eğitimleriniz için yurt dışında yapmayı planlıyorsanız Yurt dışında lisansüstü eğitimini nasıl yapabilirim? sorusuna cevap bulabileceğiniz yazıma göz atmanızı tavsiye ederim. Yurt dışındaki ilanlara nasıl ulaşabileceğinizi bulabilirsiniz.

Düşünceleriniz, yorumlarınız veya sorularınız varsa aşağıda yorum yaparak bu yolda ilerlemek isteyenlere yardımcı olması için paylaşabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular