ORCID iD nedir?

Bilimsel çıktılar araştırmacıların yapmış oldukları çalışmaları sundukları ürünlerdir. Akademisyenlerin iş bulma sürecinde ve unvan kazanmalarında oldukça büyük etkisi olmaktadır.

Bir bilim insanın yapmış olduğu çalışmalar hakkında bilgi sahibi olabilmek için onun yazmış olduğu bilimsel yayınlar incelenir. Bu incelemeyi kolaylaştırmak adına ORCİD iD sistemi kurulmuştur. Her araştırmacıya özel bir akademik kimlik oluşturulan bu sistemde kayıtlar kişisel başvurularla yapılmaktadır.

ORCID iD tarafından sağlanan bu akademik kimlik sadece akademisyenlerin yapmış oldukları çalışmaları incelemek için değildir. İsim benzerliklerinden hatta kadın araştırmacıların evlendikten sonraki soyisim değişikliğinden dolayı ortaya çıkacak karmaşıklığı da gidermektedir.

ORCID iD nedir?

ORCID iD (Open Researcher and Contributor ID), araştırmacıların bilgilerini dünya genelinde paylaşabilmeleri için gereken geniş bir altyapıdır. Kişilerin araştırma faaliyetlerinde isimlerinin geçtiği gibi kullanmaları için bir kimlik sağlayarak, araştırmacılar arasında güvenilir ve şeffaf bir bağlantı kurmaktadır.

ORCID kar amacı gütmeyen bir kuruluştur ve üye kuruluşlar tarafından desteklenmektedir. Bu destekler oldukça yüksek miktarlara çıkmış durumdadır. ORCID tarafından yayınlanan 2021 yılı raporuna göre 4.8 milyon $ gelir elde etmişlerdir.

Şu anda 13 milyonun üzerinde araştırmacı ORCID sistemine kayıt olmuştur. Bu sistemde her bir araştırmacıyı diğer araştırmacılardan açıkça ayırt etmek ve güvenilir bir şekilde bağlantı kurmak için kullanabilecekleri 16 basamaklı kişiye özgün kimlik kullanılmaktadır.

Kişisel olarak oluşturulan ORCID kimliği, şu anda dünya çapında 500’ün üzerindeki sistem ile ilişkilendirilmiştir. Örneğin Elsevier dergilerine göndereceğiniz yayınlarda ORCID kimliğinizi ekleyebilirsiniz.

ORCID kelimesinin telaffuzu konusunda farklı yaklaşımlarla karşılaşabilirsiniz. “Orkit, orsit, orşit, orcit vs.”. Her ne kadar yöneticiler tarafından bile çok önemli olmasa da (araştırmacıların kayıt olup Orcid numaralarını kullanmalarının yeterli olacağını belirtiyorlar) İngilizce telaffuzu olarak “oar-kid” söylenmektedir. Türkçe olarak ORCID kelimesini “orkid” olarak söyleyebiliriz.

Orcid iD Ne işe yarar?

ORCID iD kimliği size çalışmalarınızı, eğitimlerinizi, ödüllerinizi, projelerinizi ve üyeliklerinizi güvenli bir şekilde kayıt altına almaktadır. Dünyanın neresinde olursa olsun ORCID iD numarası sorgulama ile sizin düzenlemiş olduğunuz verilere ulaşılacaktır. Bazı üniversitelerde uygulanan araştırma bilgi sitemlerinde, bilimsel makalelerin dergilere gönderiminde ya da bazı burs başvurularında kullanılmaktadır.

YÖK, TÜBİTAK ULAKBİM ve Üniversitelerin ortak yürüttükleri çalışmalarla ORCID numarası alma zorunluluğu getirilmiştir.

YÖK Yürütme Kurulu’nun üniversitelere gönderdiği 08.06.2020 tarihli yazısında lisansüstü tezler ile makale, kongre ve sempozyum bildirileri, kitap ve her türlü bilimsel yayınların takibinde öğretim elemanları ile tezli lisansüstü öğretim programlarına kayıtlı öğrencilerin Open Researcher and Contributor ID (ORCID) numarası kullanmalarının zorunlu tutulması kararlaştırmıştır.

Bunun dışında almış olduğunuz ORCID iD numaranızı ARBİS’e (Araştırmacı Bilgi Sistemi) eklemeniz TÜBİTAK süreçlerinde görev alabilmeniz (panelist, dış danışman, hakem vb.) açısından önemlidir.

-ORCID iD ile kimlik hatalarından doğacak sorunlar azaltılmaktadır

Bir çok araştırmacı benzer ya da yakın isme sahiptir. Bu da sizin başkaları ile karıştırılmanıza sebep olur. İsim değişiklikleri, isimlerin diğer dillerde farklı kullanılması gibi durumlar doğru araştırmacıya ulaşmanızı engelleyebilir. Örneğin, bir araştırmacının yayınlarını görmek istediğinizi varsayalım. Aynı isme sahip başka birinin yayınlarına ulaşma ihtimaliniz olabilir.

ORCID iD kimliğine sahip olmanız ve kullanmanız bu gibi durumların önüne geçecektir.

-Kaydınızı kendiniz yapıp kontrolü tamamen size aittir

Hangi bilgilerin girilip nasıl paylaşılacağı size kalmıştır. Bu kontrol ORCID ilkelerinin temelidir. Sadece siz kendiniz ORCID numarası alma işlemini yapabilir ve verilerinizi düzenleyebilirsiniz. Kimliğinize bağlayacağınız bilgileri, paylaşmak istediğiniz kişilere – herkes, hiç kimse ya da güvenilir kuruluşlar (örneğin bir ORCID üyesi bilgilerinize ulaşmak isterse öncelikle sizden izin almak zorunda) göre ayarlayabilirsiniz. ORCID’in görünürlük ayarları çok ayrıntılı olduğundan farklı verileri farklı gruplar için görünür hale getirebilirsiniz.

-Hali hazırda kullandığınız bir çok sistem ORCID sistemine bağlanmış durumdadır

700’den fazla üyesi ve 500’den fazla canlı entegrasyonu bulunan ORCID şu anda iş akışlarınızın çoğunda zaten kullanılıyor. Örneğin, büyük makale gönderme sistemleri ORCID iD sistemini kullanmakta ve 1600 dergi, bazı ya da tüm yazarların ORCID kimliklerini istemektedir.

-Zaman kazandırır

ORCID kimiliği kullanılarak yapılan araştırma ve kariyer bilgilerini düzenleme ve yapılacak güncellemeler diğer sistemlere de kolayca gönderilmektedir. Böylece sadece zaman kazanmakla kalmayıp kaydınızdaki bilgiler de kuruluşunuz tarafından onaylanmaktadır.

-Sizin ve çalışmalarınızın tanınmasını artırır

ORCID kimliğinizi kullanmak sizin kimliğiniz ile araştırma etkinlikleriniz arasında güvenilir bağlantılar kurar. Örneğin, ORCID kimliğinizi makale incelemesi için belirtirseniz, inceleme etkinliğinizin tanınması, ORCID kaydınıza eklenebilir ve bu sayede etkileşime girdiğiniz diğer kuruluşlarla paylaşabilirsiniz.

-Araştırma çıktılarınızın keşfedilmesini artırır

Bağlantılar sizin ve araştırmalarınızın kolayca bulunmasını sağlar. Bazı platformlar, arama sonuçlarını geliştirmek adına arama terimi ve/veya yöntemi olarak ORCID iD sorgulaması içermektedir.

-Kayıt olmak ve kullanmak ücretsizdir

Araştırma yapan herkes ücretsiz bir şekilde ORCID numarası alma işlemini yapabilir. ORCID dünya çapındaki araştırma kuruluşları tarafından (Dernekler, fon verenler, yayıncılar, araştırma kurumları ve diğerleri) üyelik gelirleriyle desteklenmektedir.

-ORCID iD kimiliğiniz ömür boyu size ait kalacaktır

ORCID açık, uluslararası, topluluk temelli ve çok disiplinli bir sistemdir. ORCID ile ilişkilendirilmiş herhangi bir sistemde kullanabilirsiniz. Bir çok dil ve karakter desteği sağlamaktadır. Kariyerinizin tüm basamaklarında kullanabilirsiniz.

ORCID numarası alma

ORCID numarası alma işlemi oldukça basit bir işlemdir.

ORCID numarası almak için ORCID kayıt sayfasını ziyaret ederek bilgilerinizi girmeniz gerekmektedir. Burada isim, soy isim (isteğe bağlı ama eklemeniz sizin için önemli), birincil e-posta adresi, ilave e-posta adresi (isteğe bağlı ama birincil e-posta adresiniz kurumsal ise kurum değişikliklerinde sıkıntı yaşamamanız için eklemeniz önemli), şifre bilgilerini girmeniz gerekmektedir. Şifrenizi seçerken en az 8 karakterli, en az bir harf ya da sembol ve 1 sayı olmasına dikkat edin.

Görünürlülük ayarlarındaki seçeneklerden herkese, güvenilir taraflara ya da sadece kendinize olacak şekilde seçebilirsiniz. ORCID tarafından yenilikler ve ipuçları hakkında e-posta almak isterseniz “Notification settings” kısmındaki kutucuğu işaretlemeniz gerekmektedir. Kullanım şartlarını (Terms of Use) kabul edip “I’m not robot” kutucuğunu da işaretlemeniz gerekmektedir. Daha sonrasında Register tuşuna basarak kayıt olabilirsiniz.

Kaydınızı gerçekleştirdikten sonra kişisel bilgilerinizi girebilirsiniz. “Biography” kısmına araştırma kariyerinizi ve ilgilerinizi kısaca açıklayabilirsiniz. “Employment” bölümüne bugüne kadar yapmış olduğunuz görevlerinizi tarih aralıklarına da seçerek girebilirsiniz.

Bunun dışında eğitim bilgilerinizi, üyeliklerinizi, ödüllerinizi de paylaşmak isterseniz bu bilgileri de ekleyebilirsiniz.

Son olarak en başta da belirttiğim gibi en önemli kısım olan “Works” kısmını doldurmanız sizin adınıza önemlidir. Bu bölümde yayınlarınızı tek tek girebilirsiniz. Ancak onlarca yayını olan birisi için bu durum zor olacaktır. Bunun yerine Web of Science Researcher ID (yeni adı Publons), Scopus Author ID (Elsevier) gibi sistemlere kayıt olarak buradan yayınlarınızı ORCID sistemine çekebilirsiniz. Böylece sadece size ait olan onlarca yayını aşağıda anlattığım gibi bir kaç adımda sisteme bağlamış olursunuz.

Yayınlarınızı ORCID iD’ye ekleme

ORCID numarası alma işleminin devamında bilimsel yayınlarınızı ORCID sistemine yüklemek için “Works” kısmındaki “Add Works” sekmesi üzerine gelip “Search & link”e tıklayabilirsiniz.

Daha sonra aşağıda çıkan başlıklara tıklayarak size uygun olan organizasyona tıklayarak bilimsel yayınlarınızı bağlayabilirsiniz.

Aşağıda Researcher ID (Publons) ve Scopus Author ID (Elsevier) üzerinden bilimsel yayınlarınızı ORCID sistemine nasıl bağlayacağınızı detaylı bir şekilde öğrenebilirsiniz.

Web of Science Researcher ID (Publons) profilini ORCID iD hesabına bağlama

Web of Science Research kimliğinizi ORCID sistemine bağlamak için Web of Science hesabınızın olması gerekmektedir.

Hesabınızı açtıktan sonra profilinizde sağ üst tarafta bulunan isminize tıklayıp açılır menüden “Profile Settings” seçin. Daha sonra açılan pencereden sağ yöndeki oka tıklayarak “ORCID Syncing” seçiniz.

Burada ORCID id numaranızı ekleyip güncellemeleri iki profil arasında nasıl uygulanabileceğini ayarlayabilirsiniz.

Ancak bu profilinizde tüm yayınlarınızı göremeyebilirsiniz. Çünkü bu sistem “Web of Science” tarafından indekslenmiş yayınlarınızı göstermektedir.

Scopus Author ID (Elsevier) profilini ORCID iD hesabına bağlama

Scopus Author ID kimliğinizi bağlamak için yazar arama sayfasında isim ve soyisminizi aratarak arama sonuçlarından size ait yayınların olduğu isme tıklayın. Burada bir kaç tane benzer isim çıkabilir. “Affiliation” kısmında hesabın hangi üniversite/enstitüye bağlı olduğunu gösterir. 

Size ait olanı seçip yazar bilgilerini gösteren sayfaya girdikten sonra sağ tarafta bulunan “Connect to ORCiD“e tıklayınız.

Buradan sizi ORCID sistemine yönlendirecektir. Giriş yaptıktan sonra ilk adımda, varsa size ait olan başka eşleşmeleri de seçerek “Start” tuşuna basın.

Sonraki aşamada tercih edeceğiniz ismi formatını seçebilirsiniz. Çetinkaya, Onur; Çetinkaya O.; Cetinkaya, Onur veya Cetinkaya, O. gibi. Bir sonraki adımda size ait olan yayınları seçiniz. “Next” tuşuna bastıktan sonra sizden kurumsal bir e-posta isteyecektir. E-posta adresinizi tekrar girip “Send Author ID” tuşuna basınca buradaki kimliğiniz ORCID sistemine gönderilecektir. Son aşamada da “Send my publication list” tuşuna tıklayarak tüm yayınlarınızı ORCID iD kimliğinize tanımlamış olursunuz.

Google Akademik (Scholar) hesabınızı ORCID id hesabına bağlama

Google Akademik (Scholar) hesabını doğrudan ORCID hesabınıza otomatik olarak bağlama seçeneği mevcut olmadığı için el ile yüklenmesi gerekmektedir. Bunun için de kısa bir yöntem mevcuttur.

1. Önce Google Akademik (Scholar) sayfasında giriş yapın ve sol üstteki “Profilim”e tıklayarak profil sayfanıza girin.
2. ORCID profilinizde paylaşmak istediğiniz yayınları seçerek (ya da tümünü seçmek için en üstteki kutucuğu seçin) listenin üstündeki “Dışarı aktar”a tıklayıp “Bib Tex”i seçiniz.
3. Çıkan sayfada sağ tık yapıp “Farklı kaydet”i seçerek kaydedebilirsiniz.
4. ORCID profilinizde “Works” bölümündeki “Add” tıklayın ve “Add BibTEx” seçeneğini seçin.
5. Açılan penceredeki “Choose BibTex file to import”a tıklayın. Kaydettiğiniz metin belgenizi seçin. Dosyanızı göremiyorsanız dosya türünü “Bib dosyası” yerine “Tüm dosyalar” olarak seçin.
6. Google Scholarda seçmiş olduğunuz yayınlarınızın listesi çıkacaktır. Dilerseniz tekrar gözden geçirebilirsiniz. Listenin başındaki “Select all” seçtikten sonra (ya da sadece eklemek istediğiniz yayınları seçtikten sonra) “Import works to your record” tıklayarak Google Scholardan seçmiş olduğunuz yayınlarınızı ORCID profilinize ekleyebilirsiniz.

NOT: Eğer ki farklı platformları kullandığınız için birden fazla sayıda aynı yayını eklemiş iseniz listenin başında “Manage similar works”a tıklayarak birleştirme işlemini yapabilirsiniz.

Böylece ORCID numarası alma dışında size ait yayınları kaydedip ORCID profilinizi oluşturarak yukarıdaki faydalardan yararlanmış olursunuz.

Bilgi paylaştıkça çoğalır.