Bilimsel makale yazmadan önce yapılması gereken altı şey

Dr. Angel Borja, bir bilimsel makalenin yazılmaya başlamadan önce ve hazırlanma süresince dikkat edilmesi gereken noktaları anlatıyor. Bu uyarıları göz önünde tutarak bilimsel makale yayınlama işinizi kolaylaştırabilirsiniz.

1. Çalışmanızı neden yayınlamak istediğinizi ve yayınlanabilir olup olmadığını düşünün

Bilimsel makale hazırlanması, makale yazmaya başlamadan çok önce başlamaktadır. Aslında hipotezinizi sorguladığınızda,  araştırmanızın başlangıcında çalışmanızı neden yayınlamak istediğinizi düşünmelisiniz. Öncelikle kendinize şu soruları sorun;

• Yeni ve ilgi çekici bir şey yaptım mı?
• Çalışmamda ilgi çekici bir şey var mı?
• Çalışmam doğrudan güncel bir konuyla ilgili mi?
• Bazı zor sorunlara çözüm sağladım mı?

Eğer tüm sorulara cevaplarınız “evet” ise makalenizi hazırlamaya başlayabilirsiniz. Herhangi birine “hayır” cevabını verirseniz yerli veya daha düşük etki faktörlü (Impact Factor) bir dergiye göndermeyi düşünebilirsiniz.

Bu sorulara cevap verirken, hakemlerin de aşağıdaki gibi sorulara cevap vermeleri gerektiğini unutmayın:

• Bilimsel makale yeterince yeni bulgu içeriyor mu?
• Başlık derginin kapsamı içinde mi?
• Kısa ve iyi organize edilmiş mi?
• Yöntemler ve deneyler tekrarlanabilir bir şekilde sunulmuş mu?
• Sonuçlar yeterince sunulmuş mu?
• Tartışma konu ile alakalı, kısa ve iyi belgelenmiş mi?
• Sonuçlar sunulan verilerle desteklenmekte midir?
• Makalenin dili kabul edilebilir mi?
• Şekil ve tablolar uygun mu ve iyi dizayn edilmiş mi? Bilgiler tekrarlanmış mı? Çok mu fazlalar?
• Yazı kısmındaki tüm referanslar, referans listesinde yer almakta mıdır?

2. Yazacağınız bilimsel makalenin türüne karar verin

Bilimsel makale çeşidi olarak üç seçeneğiniz vardır;

1. Tam makale veya orijinal makaleler en önemli yayınlardır. Çoğunlukla orijinal araştırmalar olarak önemi olan mevcut tamamlanmış araştırma makaleleridir.
2. Mektuplar/hızlı iletişimler/kısa iletişimler genellikle önemli ve orijinal gelişmelerin hızlı ve erken iletişimi için yayınlanmaktadır. Tam makalelerden daha kısadır (gönderilecek dergiye bağlı olarak genellikle belirlenmiş uzunlukta)
3. İnceleme yazıları ya da görüşler belirli konulardaki son gelişmeleri özetler, daha önceden raporlanan önemli noktaların altını çizer ve yeni bir bilgi sunmaz. Genellikle dergi editörünün daveti üzerine gönderilir.

Elinizdeki bilgilerinize bakarken, çalışmanızı şu soruları sorarak değerlendirmeniz gerekir: Tam makale için yeterli midir ya da sonuçlarınız en kısa zamanda gösterilmeleri gerekmektedir?

Danışmanınızdan (doktora öğrencisi iseniz) ya da arkadaşınızdan, göndereceğiniz makale tipi için öneri alabilirsiniz. Unutmayın ki dışarıdan biri, örneğin çalışmanızda olmayan biri, bazı şeyleri sizden daha net görebilir.

Yazacağınız bilimsel makalenin tipi ne olursa olsun, birden çok değil de tek bir bilimsel makale göndermeyi planlayın (Editörler, dergilerinde kısıtlı yer olduğundan ve bir seri makale dizisi tek bir başlık bir yazar/yazar grubu için çok fazla sayfa kullanıldığından genellikle bu tür deneyimleri sevmezler).

3. Hedef dergiyi seçin

Çalışmalarınız için doğru dergiyi nasıl seçeceğiniz hemen hemen herkes için ortak bir sorudur. Aynı anda birden çok dergiye göndererek makalenizi riske atmayın. Sadece bir tanesine gönderin ve editör ve hakemlerden sonucu bekleyin.

Doğru dergiyi seçmenin en uygun yolu bilimsel makale hazırlamak için kaynak olarak kullandığınız makalelere bakmaktır. Büyük ihtimalle bir kaç dergide yoğunlaşmışlardır. Her bir aday derginin son yayınlanmış makalelerini (baskıda olanlar da dahil) okuyun ve kabul edilen güncel konuları ve bilimsel makale tiplerini bulun.

Dergilerin yüksek ret oranlarını da (örneğin Nature, Science. The Lancet ve Cell dergilerinin ret oranı %90’nin üzerindedir) göz önünde bulundurun ve araştırmanız yeterince iddialı değilse düşük etki faktörlü (impact factor) dergilere yoğunlaşın. Dergilerin etki faktörlerini kendi internet sayfalarında bulabilirsiniz.

4. Yazarlar için kılavuz kısmındaki dergi isteklerine dikkat edin

Göndermek için dergi seçiminden sonra, derginin internet sayfasına gidin ve yazalar için kılavuzu (Guide for Authors) bulup tekrar tekrar okuyun.

Yazarlar için kılavuzlar genellikle bilimsel makale gönderme süreci, açık erişimli (open access) yayın için ücret, telif hakları ve etik kuralları gibi detayları içeren yazım kılavuzudur. Yazım kılavuzunu makalenizin tamamına uygulamalısınız, ilk taslak, uygun yazı düzeni, alıntı referansları,  terminoloji, şekiller ve tablolar vb. Şu basit ipucu sayesinde editörlerin de zamanını boşa harcamamış olacaksınız: Bilmelisiniz ki tüm editörler kötü bir şekilde hazırlanmış bilimsel makalelerde zaman harcamaktan nefret ederler. Yazarın kendilerine saygı göstermediğini düşünebilirler.

5. Bilimsel makalenizin yapısına dikkat edin

Dergilerin yayınlayacakları bilimsel makale yapıları farklı tipte  olmaktadır, bu yüzden derginin kılavuzunu dikkate almak oldukça önemlidir. Ama genellikle çoğu kılavuz aynı yapıda olmaktadır;

• Konuların indekslenmesini ve aranmasını sağlayan, makaleyi tanıtıcı, ilgi çeken ve etkili bir bölüm. Bu kısımda başlık, yazarlar (ve bağlantılar), özet ve anahtar kelimeler bulunur
• Giriş, Yöntem, Sonuçlar Tartışma ve Yorum içeren ana yazının bulunduğu bir bölüm
• Teşekkür, kaynakça ve destekleyici malzemeler veya ekler

Bir tam bilimsel makalenin genel yapısı 1979 yılında Amerikan Ulusal Standartları Enstitüsü tarafından sunulmuş IMRAD seklindedir.

• Introduction (Giriş): Siz ve diğerleri ne yaptınız? Neden bunu yaptınız?
• Methods (Yöntemler): Nasıl yaptınız?
• Results (Sonuçlar):  Ne buldunuz?
• And (ve)
• Discussion (Tartışma): Bütün bunlar ne anlama geliyor?

6. İhlalleri önlemek için yayın etiğini bilin

Bilimde en kötü şeylerden biri de eser hırsızlığıdır (plagmarizm). Eser hırsızlığı ve diğerlerinin çalışmasını çalmak hem profesyonel hem de yasal olarak ciddi sonuçlara neden olur. İhlaller arasında veri üretimi ve değiştirme, araştırmalarda insan deneklerin ve hayvanların uygunsuz kullanımı ve uygun bir atıf yapılmadan başka bir yazarın fikirleri veya ifadeleri kullanmak yer alır. Niyetli olunmasa da etik ihlalin yapılması mümkün olabilir.

Son Tavsiyeler

Bilimsel makalenizi hazırlarken, aklınızda tutmanız gereken birkaç basit kural vardır;

• Çalışmanızın üstüne titreyin, eğer siz ilgilenmezseniz dergi neden ilgilensin?
• Başarı için gizli bir reçete yoktur, sadece bazı basit kurallar vardır; fedakarlık ve sıkı çalışma.
• Editör ve hakemler de sizler gibi meşgul insanlardır. Onların zamanını boşa harcatmayacak şeyler yapın.

Kaynak: Elsevier

Eğer ki tezinizden (yüksek lisans veya doktora) bilimsel makale yazmayı düşünüyorsanız Doktora tezini bilimsel makaleye dönüştürmek başlıklı yazıma göz atabilirsiniz.

Bilimsel makalenin reddedilme sebeplerini öğrenmek için tıklayınız.

Bilimsel dergide yayın için verilen tavsiyeler hakkındaki yazıyı okumak isterseniz tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır.