Bilimsel makalede yöntem bölümü nasıl yazılır?

Bilimsel makalede yöntem bölümü, diğer bölümlere (Özet, Giriş, Bulgular, Tartışma ve Sonuç) göre yazılması, içerisine yorum katmayacağınız için nispeten daha rahattır diyebiliriz.

Bilimsel makalenizi hazırlamaya başladığınızda ilk yazılabilecek bölümdür diyebiliriz. Çünkü bilimsel makale yazımına başladığınızda çalışmalarınızın belirli kısımlarını veya tamamını zaten hazırlamışsınızdır. Bu yüzden, bilimsel makalenize çalışmada kullandığınız malzemeleri, yöntemleri ve analizleri yazarak başlayabilirsiniz.

Bilimsel makalede yöntem bölümü diğer araştırmacılar tarafından da kullanılacağı için oldukça önemlidir. Sizin çalışmanızdan ilham alarak kendi çalışmalarını şekillendireceklerdir.

Bu bölümde, yapmış olduğunuz çalışmadaki belirli teknik ve yöntemlerin nasıl uygulandığınızı gerekçeleri ile açıklarsınız. Çalışmanızın geçerli olup olmadığını değerlendiren bilgileri de bu bölümde verebilirsiniz.

Çalışmanızın nasıl yapıldığını ve belirli deneysel prosedürlerin neden seçtiğinizin gerekçesinin açık ve kesin bir tanımını açıklamanız gerekir.

Bilimsel makaleniz için, seçtiğiniz yöntemleri tanımlayıp açıkladığınızda, bunları araştırma sorularınız ve/veya hipotezlerinizle ilişkilendirmek çok önemlidir. Kullanılan yöntemlerin tanımı, çalışmanın diğer araştırmacılar tarafından geliştirilebilmesi veya en azından benzer bir durumda tekrarlanabilmesi için yeterli ayrıntı içermelidir.

Bilimsel makalede yöntem bölümü içerisinde genel anlamda,

• çalışmada kullanılan malzemeleri
• çalışma için malzemelerin nasıl hazırlandığını
• araştırma protokolünü
• ölçümlerin nasıl yapıldığı
• hangi hesaplamaların yapıldığı
• verileri analiz etmek için hangi istatistiksel testlerin yapıldığı

açıklanmalıdır.

Yapılan çalışmadaki hazırlıkların, ölçümlerin ve protokolün tanımı sıralı bir şekilde düzenlenmelidir. Daha anlaşılır olabilmesi adına, detayların verilmesi durumunda, konuya göre verilecek bilgiler alt başlıklar halinde sunulmalıdır.

Bilimsel makalede yöntem içeriği ve yazım biçimi

Genel olarak bilimsel makalede yöntem bölümü “Malzemeler” ve “Yöntem” olmak üzere iki bölümden oluşur. Gerekli durumlarda malzemeler metot bölümü içerisinde verilebilir. Bu bölümdeki cümlelerin zaman yapıları genel olarak edilgendir.

“Malzemeler” çalışmada kullanılan çeşitli işlemlerde kullanılan incelenen her şeyi ve enstrümanları ifade eder.

“Yöntemler” kısmı ise ölçümlerin ve hesaplamaların nasıl yapıldığını ve verilerin nasıl analiz edildiğini ifade eder.

Bu bölümlerin gelişigüzel bir şekilde verilmesi karmaşıklık ve belirsizliklere sebep olabileceği için yukarıda maddeler halinde belirtilen açıklamalara dikkatli bir şekilde yer verilmelidir.

Ancak bunları aşırı derecede detaylara boğarak verilmesi rahatsız edici olabilir. Buna rağmen bazı durumlarda ise birtakım detayların verilmesi kaçınılmaz olabilmektedir. Bu durumlarda Ek Bilgi (Supplementary Information) olarak verilmesi makalenin akışı açısından daha uygun olacaktır.

Detaylar verilecekse her bir yöntem Ek Bilgi (Supplementary Information) kısmında ayrı başlıklar altında verilmesi daha anlaşılır olmasını sağlayacaktır.

Eğer ki çalışmada insan veya hayvan deneklerle çalışılmışsa, çalışma protokolünün etik ilkelere uyduğunu belirlediğine dair bir beyan olmalıdır. Bu tür bir onay olmadan, hiçbir araştırma projesi gerçekleştiremez ve çalışmanızı saygın hakemli bilim dergilerinde yayınlanamazsınız.

Yöntemler bölümünde, hangi değişkenlerin ölçüldüğünü, malzemelerin nasıl kullanıldığı ve bu ölçümlerin nasıl yapıldığını açıklanmalıdır. Malzemelerin sağlayıcısının adı, ülkesi, ölçüm cihazlarının tanımı, üretici ve/veya modeli, gerekli ise kalibrasyon prosedürlerini ve ölçümlerin nasıl yapıldığı hakkında bilgiler verilmelidir.

Belirli değişkenlerin neden ve nasıl ölçüldüğünün gerekçelendirilmesi de gerekli olabilir. Çalışmada kullanılan hesaplamalar ya da istatistik analiz yöntemleri varsa bunlar ölçümlerden sonra verilmelidir.

Bilimsel makalede yöntem bölümünün içeriği olarak biraz daha detay vermek gerekirse;

• Belirli teknik özellikler, miktarlar ve hazırlama kaynağı veya yöntemi
• Kullanılan ekipmanı tanımı ve ilgili olduğu yerde gerekirse resim/şekil
• Akıllarda soru işareti bırakmayacak şekilde okuyucu için “Nasıl” ve “Ne kadar” ile ilgili soruların cevapları
• Çok sayıda veri kullanılıyorsa, okuyucunun daha kolay anlayıp karşılaştırma yapabilmesi için tablolar

gibi bilgiler yer almalıdır.

Tüm bunların yanında kaçınılması gereken bazı noktalar da vardır. Bunlardan bazıları;

• Yöntem bölümüne sonuçları dahil etmek
• Tekrarlanabilirliği ya da geçerliliğini sağlamak için aşırı detaylar eklemek
• Ticari ürünlere gereksiz referans vermek
• Tescilli ürünlere veya okuyucu tarafından kullanılamayan işlemlere referans vermek

Bilimsel makalenizi hazırlarken göndermeyi düşündüğünüz derginin Yazarlar için kılavuzu (Guidelines/Instructions for Authors) dikkatli bir şekilde incelemeniz bilimsel makalenizin reddedilme ihtimalini düşürecektir.

Bilimsel çalışmanızın ana malzemeleri ya da yöntemi çalışmanızda önemli bir yere sahip ise bunları anahtar kelime olarak vermeniz bilimsel makalenizin SEO değerini artıracağı için arama motorlarında ilk sıralarda çıkma ihtimalini artırır. Böylece daha fazla araştırmacıya ulaşma imkanını da sağlayabilirsiniz.

Kaynak: Richard H Kallet 2004

Bilgi paylaştıkça çoğalır.